Audits en de achterkant van het borduurwerk

Als we de audit vergelijken met een borduurwerk, ziet de accountant de voorkant van het borduurwerk en de controller de achterkant. Terwijl de accountant door de fraaie voorkant heen kritische vragen stelt over de afhechting aan de achterkant, steekt de controller antwoorden vanaf de achterkant zodanig terug dat aan de voorkant een overzichtelijk plaatje ontstaat. 

In 2016 had Rob Scholte zijn ‘Embroidery Show’ in Museum de Fundatie. Borduurwerken van onbekende amateurs kocht hij bij de kringloop, draaide hij om en lijstte hij in. Hierdoor werd de achterkant de voorkant. Boeiend was dat de voorstelling van het werk nog steeds herkenbaar was (zeeman, melkmeisje), maar dat de persoonlijkheid van de handwerker er als een laag overheen kwam te liggen. De zorgvuldigheid bij het afhechten van draden, het al of niet wegsteken van eindes en zelfs de lengte van eindes, leken iets te verraden van wat belangrijk werd gevonden in het verborgene. Want deze achterkanten waren niet voor het oog van bezoekers bedoeld. De manier van werken aan de achterkant is iets dat alleen van de persoonlijke waarden en opvattingen van de maker afhangt.

Op dezelfde wijze toont de koppeling van (financiële) systemen, de ordening in de bureaulades en de markering op de ruggetjes van ordners in de kast iets van het karakter van de financiële professional. Is er sprake van creatieve workarounds of kan een nieuwkomer meteen de juiste data vinden? Een heldere directory structuur in een computer verraadt niet alleen kennis van zaken, maar ook werkdiscipline en trots. Wat dat betreft is het jammer dat het ‘onderwaterschermpje’ van WordPerfect 4.2 niet meer bestaat. Van tekstdocumenten zijn nu de achterkantjes niet meer zichtbaar.

Rob Scholte deed nog iets. Hij zette zijn handtekening op het borduurwerk. Hij eigende het zich daarmee toe. Niet zo zeer als iets dat hij persoonlijk gemaakt had, maar hij eigende zich het aanzicht toe. De wijze waarop het hing (omgekeerd ingelijst), is door zijn handtekening ‘van’ Rob Scholte geworden. Dit lijkt op wat de accountant doet. Door de handtekening na de accountantscontrole wordt het lezen en het aanzicht van de verklaring die geschreven is door anderen, toegeëigend door de accountant. Bij beiden maakt een dergelijke handtekening het handwerk van anderen meer waard. 

De accountant zet de handtekening aan de voorkant. De jaarrekening van de Rabobank van 2013 toont aan hoe mis het kan gaan als alleen wordt beoordeeld op het mooie plaatje. Slordigheden of fouten aan de achterkant van het borduurwerk kunnen over het hoofd gezien worden. Materiële fouten die mooi zijn teruggestoken vallen niet noodzakelijk op of vallen weg in de pracht van de voorstelling. 

Aandacht voor soft controls kan gezien worden als een blik op het handwerk aan de achterkant van het plaatje. Accountants worden al opgeleid om aan alle draadjes te trekken en te zien of een borduurwerk niet uit elkaar valt. Een goed gesprek aangaan over de afhechting, draadlengte en knoopjes in relatie tot het karakter van de financiële professionals in een organisatie, is complex. Maar wie weet hangt er dan ooit een accountantsverklaring in het museum. Omgekeerd, in spiegelbeeld, met onderwaterschermpje en gesigneerd door een textielbaron. 

Marion Smit is docent en onderzoeker bij de Hogeschool van Amsterdam. Zij geeft les in Afstuderen en Loopbaancoaching. Haar promotieonderzoek richt zich op de verhalen over ‘morele moed’ (professionele weerbaarheid) van Business Controllers; hoe bedreigend is de sociale omgeving en wat zijn bemoedigende factoren? Daarnaast geeft zij workshops Ethiek en treedt zij op als dagvoorzitter.